Franciszek Skaryna.
Rycina z 1517 roku.
Franciszek Skaryna, także spotykany zapis Skoryna (ur. przed 1490 rokiem w Połocku, zm. po 1540 roku w Pradze) − ruski humanista, drukarz, wydawca, filozof, tłumacz Biblii z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na język ruski (starobiałoruski) – Biblia Franciszka Skaryny (Biblia Ruska), artysta-grafik, pisarz, lekarz i przedsiębiorca. Skaryna jest uważany za prekursora drukarstwa wschodniosłowiańskiego oraz piśmiennictwa białoruskiego. Franciszek Skaryna urodził się w Połocku (będącym ważnym ośrodkiem Wielkiego Księstwa Litewskiego; do 1504 roku stolicą namiestnictwa połockiego, które od tej pory nazywano województwem połockim) w latach osiemdziesiątych XV wieku w rodzinie kupca Łukasza Skaryny.
W 1504 wyjechał do Krakowa, aby podjąć tam studia. Dwa lata później uzyskał na Akademii w Krakowie stopień bakałarza sztuk wyzwolonych. Nie wiadomo, gdzie przebywał i gdzie pobierał nauki w latach 1506–1512. Pod koniec pierwszej dekady XVI wieku otrzymał stopień magistra medycyny, a na początku 1510 roku – stopień doktora. 5 listopada 1512 roku został dopuszczony przez Radę Dyrektorów kolegium medycznego uniwersytetu w Padwie bez uiszczenia wymaganej opłaty do egzaminów na stopień doktora medycyny. Po ich zdaniu w dniach 6 i 9 listopada 1512 roku otrzymał ten tytuł naukowy.
Około 1517 roku Franciszek Skaryna założył w Pradze drukarnię. Dnia 6 sierpnia 1517 roku wydał pierwszą książkę – Psałterz w języku cerkiewnosłowiańskim. Następnie przystąpił do tłumaczenia Biblii na język ruski (białoruski). W sumie przez ponadroczną działalność w Pradze wydał dwadzieścia dwie księgi biblijne. Na początku lat dwudziestych XVI wieku Franciszek Skaryna opuścił Pragę i zamieszkał w Wilnie, gdzie w domu najstarszego burmistrza wileńskiego, Jakuba Babicza, założył pierwszą drukarnię w Wielkim Księstwie Litewskim. Około 1522 roku wydał w niej Małą książeczkę podróżną. W marcu 1525 roku wydrukował ostatnią swoją książkę – Apostoł.
W 1530 roku Franciszek Skaryna służył na dworze Albrechta Hohenzollerna w Królewcu. Dnia 16 maja 1530 roku książę wydał mu zezwolenie na wyjazd do Wilna, gdzie została jego rodzina, oraz listy do wojewody wileńskiego, w których wstawiał się za Skaryną w sprawie zwrotu jego majątku. Skaryna opuścił Królewiec i wyjechał do Wilna. Dwór Albrechta opuścili bez pozwolenia władcy osobisty lekarz księcia i drukarz. Udali się wraz ze Skaryną na jego zaproszenie do Wilna.
Dnia 5 lutego 1532 roku król Zygmunt Stary na wniosek kredytorów zmarłego Iwana Skaryny podpisał dekret, nakazujący aresztowanie Franciszka. Rozkaz króla został wykonany na początku marca 1532 roku, gdy Skaryna przybył do Poznania. Dnia 24 maja 1532 roku jego bratanek, Roman, wystarał się u króla o uwolnienie stryja i zakaz ścigania za długi brata. Miesiąc później, 17 czerwca 1532 roku, Franciszek Skaryna, który przebywał wówczas na służbie jako sekretarz i osobisty lekarz na dworze biskupa wileńskiego Jana, wystąpił o odszkodowanie w wysokości sześciu tysięcy złotych za straty, które wyrządzili mu kredytorzy zmarłego brata. Jesienią, 21 listopada 1532 roku król specjalnym dekretem wyzwolił Franciszka Skarynę spod władzy sądu, wojewodów, kasztelanów i starostów.
Strona tytułowa Biblii Ruskiej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz