Ołówek króla – zegarek lokaja

Lokaj spanoszony. 

Rycina wg. szkicu Cypriana Norwida (1862).

Ciekawostki historyczne 
Ołówek króla – zegarek lokaja

Lokaj jako profesja chyba nigdy nie cieszył się w Polsce jakąś szczególną estymą. Już w czasach I Rzeczypospolitej służbę na dworach wyrażnie dzielono na wyższą – często szlachecką, oraz niższą (min. właśnie lokai) najczęściej wywodzącą się z niższych stanów. Szlacheckie sługi ceniono, wiele im dawano i czasem na wiele pozwalano. Lokaja z reguły traktowano „grzecznie”, aczkolwiek bez żadnych sentymentów. Zapisało się jednak w naszej historii kilka zdarzeń, dobitnie pokazujących, że taki lokaj też wiedział co to umiłowanie Ojczyzny i polski Honor.

Paweł Jasienica w „Dziejach agonii” opisuje nam oto epizod z niesławnego Sejmu Grodzieńskiego, który miał dać zgodę na drugi rozbiór Rzeczypospolitej. „Było to 2 września 1793 roku. Poseł Adam Podhorski złożył wniosek o zgodę na zabór pruski. , Zgiełk, dziki zamęt w izbie. Na tekście wniosku brak podpisu, krzyczą więc, że nie można poddawać pod głosowanie anonimu. Okazuje się wtedy, że w całej izbie brak również kałamarza, o co przebiegle postarał się Szymon Szydłowski. Oto Stanisław August sięga po swój, ozdobny zapewne, pugilares – podaje Podhorskiemu ołówek.

Szydłowski wpadł w szał. Najpierw rzucił się przed królem na kolana, błagając, aby nie pomagał kanalii. Potem, wyskoczywszy na środek izby, jął ryczeć na całe gardło pod adresem Podhorskiego: Szelma, zdrajca i każdy, co popiera jego zdanie takim jest!

Na polecenie królewskie – dla świętego spokoju – Podhorski wyszedł z izby. W sieni rzucili się nań … lokaje, poturbowali („bili po gębie”), poszarpali kontusz. Jeden z nich, nie mając czym bić, palnął swoim zegarkiem i nie schylił się po leżący na podłodze. „Jużem go dla szelmy ofiarował!” - oświadczył.

Można w żywy kamień przekląć pamiętnikarzy, którzy nie zapisali nazwiska tego znakomitego człowieka, rycerza bez herbu.

Ołówek króla – zegarek lokaja ….”.